تعاریف و مفاهیم
ج
- افرادی كه به دلیل نوبتی بودن كارشان در 7 روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری سركار خود نرفتهاند.
- افرادی كه از سازمان محل كار خود بورسیه تحصیلی گرفتهاند و مشغول به تحصیل هستند و به این دلیل در 7 روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری كار نكردهاند.
- افرادی كه به دلیل مرخصی، تعطیلات، بیماری و مسافرت و ... در 7 روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری سركار خود نرفتهاند.
- افرادی كه به دلایلی نظیر تغییرات موقت سازمانی یا خرابی دستگاهها و ماشینآلات، نداشتن مشتری یا سفارش كار به طور موقت سركار نرفتهاند.
- افرادی كه از كار خود معلق شدهاند ولی پیوند رسمی شغلی دارند.
بیكار: افرادی كه در 7 روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری حداقل یك ساعت كار نكردهاند و دارای شغلی نیز نبودهاند در صورت داشتن دو شرط زیر بیكار محسوب میشوند.
1- در 30 روز گذشته برای جستجوی كار، اقدامات مشخصی را نظیر ثبت نام یا پیگیری در مؤسسات كاریابی، پرس و جو از دوستان، تماس با كارفرمایان، مطالعه آگهیهای استخدامی و ... انجام داده باشند.
2- آماده به كار باشند، یعنی طی یك دوره 15 روزه شامل 7 روز گذشته و 7 روز آینده آمادگی شروع كار را داشته باشند.
همچنین افراد زیر بیكار محسوب شدهاند:
- در انتظار شروع كار جدید هستند، یعنی برای آنان كاری مهیا شده و قرار است در آینده به آن كار مشغول شوند و نیز آماده به كار (طبق تعریف) هستند.
- در انتظار بازگشت به شغل قبلی و نیز آماده به كار (طبق تعریف) هستند. منظور از "در انتظار بازگشت به شغل قبلی" این است كه فرد قبلاً دارای كار بوده و به دلایلی كار خود را از دست داده و پیوند رسمی شغلی ندارد ولی در انتظار بازگشت به شغل خود بسر میبرد.
جمعیت فعال اقتصادی
تمامی اعضای ده ساله و بیشتر خانوارها كه در هفت روز قبل از مراجعه مامور آمارگیری شاغل و یا بیكار بودهاند جمعیت "فعال اقتصادی" به شمار میآیند.
محصلان، خانهداران و دارندگان درآمد بدون كار، چنانچه شاغل یا بیكار نیز بودهاند، "فعال اقتصادی" محسوب میشوند.
جمعیت غیرفعال اقتصادی
تمامی اعضای ده ساله و بیشتر خانوارها كه در هفت روز قبل از مراجعه مامور آمارگیری شاغل و یا بیكار نبودهاند جمعیت "غیر فعال اقتصادی" به شمار میآیند.
چهار گروه زیر جزو جمعیت غیرفعال اقتصادی به شمار میروند.
محصل: افرادی كه شاغل یا بیكار نباشند و طبق برنامههای آموزش رسمی كشور در حال تحصیل هستند یا در خارج از كشور مشغول به تحصیل هستند.
خانهدار: افرادی که مشغول انجام وظایف خانهداری هستند.
دارای درآمد بدون كار: كسانی كه شاغل، بیكار (جویای كار) و محصل محسوب نمیشوند و دارای درامد حاصل از بازنشستگی، املاك و مستغلات، سود سهام، سپردهها و ... هستند، دارای درآمد بدون كار محسوب میشوند.
سایر: كسانی كه در هیچیك از گروههای بالا قابل طبقهبندی نیستند، در گروه سایر قرار میگیرند.
شغل: شغل، نوع كاری است (مطابق با تعریف كار و مصادیق آن) كه توسط فرد در طول 7 روز گذشته انجام شده است. در مورد افراد غایب موقت از كار، شغل نوع كاری است كه توسط فرد در زمان اشتغال به كار انجام میشود.
گروه عمده شغلی
با بررسی مشاغل موجود در كشور و انطباق آنها با طبقهبندی بینالمللی مشاغل (ISCO-88)()، تمانی مشاغل به 10 گروه بزرگ تقسیم شده است. هر یك از این گروهها كه در فهرست مربوط با یك عدد (كد) یك رقمی مشخص شده است، گروه عمده شغلی نامیده میشود.
گروههای عمده فعالیت
فعالیتهای اقتصادی ایران بر اساس طبقهبندی استاندارد بینالمللی فعالیتهای اقتصادی(ISIC4) طبقهبندی شده است. هدف عمده این طبقهبندی شناسایی نوع فعالیت افراد یا مؤسسات و طبقهبندی آنها بر اساس نظام استاندارد بینالمللی است. این طبقهبندی بدین ترتیب میباشد.
الف: كشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری، ب: استخراج معدن، پ: تولید صنعتی (ساخت)، ت: تامین برق، گاز، بخار و تهویه آب، ث: آبرسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیتهای تصفیه، ج: ساختمان، چ: عمدهفروشی و خردهفروشی، تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیكلت، ح: حمل و نقل و انبارداری، خ: فعالیتهای خدماتی مربوط به تامین جا و غذا، د: اطلاعات و ارتباطات، ذ: فعالیتهای مالی و بیمه، ر: فعالیتهای املاك و مستغلات، ز: فعالیتهای حرفهای، علمی و فنی، ژ: فعالیتهای اداری و خدمات پشتیبانی، س: اداره امور عمومی و دفاع، تامین اجتماعی اجباری، ش: آموزش، ص: فعالیتهای مربوط به سلامت انسان و مددكاری اجتماعی، ض: هنر، سرگرمی و تفریح، ط: سایر فعالیتهای خدماتی، ظ: فعالیتهای خانوارها به عنوان كارفرما، فعالیتهای تفكیكناپذیر تولید كالاها و خدمات توسط خانوارهای معمولی برای خودمصرفی، ع: فعالیتهای سازمانها و هیئتهای برونمرزی، غ: فعالیتهای نامشخص
وضع شغلی
افراد شاغل از نظر وضع شغلی در یكی از گروههای زیر قرار میگیرند:
كارفرما: به كسی گفته میشود كه برای انجام فعالیتهای شغلی خود حداقل یك نفر مزد و حقوقبگیر در استخدام داشته باشد. كسانی كه در انجام فعالیتهای شغلی خود، فقط از كاركنان فامیلی بدون مزد استفاده میكنند، كارفرما به حساب نمیآیند.
·افرادی كه خود مزد و حقوقبگیر هستند، هر چند كه یك یا چند نفر دیگر، زیر نظر آنان به كار اشتغال داشته باشند، كارفرما شناخته نمیشوند. مثلاً كاركنان دولت در هر مقامی كه باشند، كارفرما شناخته نمیشوند.
كسانی كه در انجام فعالیتهای شغلی خود، فقط از كاركنان فامیلی بدون مزد استفاده میكنند و نیز افرادی كه خود مزد و حقوقبگیر هستند، هرچند كه یك یا چند نفر دیگر زیر نظر آنان به كار اشتغال داشته باشند، كارفرما شناخته نمیشوند.
كاركن مستقل: به كسی گفته میشود كه برای انجام فعالیتهای شغلی خود مزد و حقوقبگیری، در استخدام نداشته باشد و خود نیز مزد و حقوق نگیرد.
مزد و حقوقبگیر بخش عمومی: به افرادی گفته میشود كه در وزارتخانهها، مؤسسات، سازمانها و شركتهای دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی و همچنین دیگر مؤسسات عمومی مانند بانكهای عمومی و شهرداریها كار میكنند و در مقابل كاری كه انجام میدهند مزد و حقوق (نقدی و یا غیرنقدی) دریافت میكنند.
مزد و حقوقبگیر بخش خصوصی: به فردی گفته میشود كه با دریافت مزد و حقوق (نقدی و یا غیرنقدی) برای افراد یا مؤسسات خصوصی كار میكند.
مزد و حقوقبگیر بخش تعاونی: به كسی گفته میشود كه با دریافت مزد و حقوق (نقدی و یا غیرنقدی) برای شركتهای تعاونی كار میكند.
منظور از شركت تعاونی، شركت رسمی است كه بر اساس قوانین تعاونی كشور به وجود آمده و به این عنوان نیز به ثبت رسیده است. شركتهای تعاونی برحسب فعالیتی كه انجام میدهند، به انواع مختلفی تقسیمبندی میشوند كه از آن جمله میتوان به شركتهای تعاونی مصرف، مسكن، اعتبار و نیز شركتهای تعاونی تولید، تهیه و توزیع، صیادی و حمل و نقل اشاره كرد.
كاركن فامیلی بدون مزد: فردی را كه برای یكی از اعضای خانوار خود كه با وی نسبت خویشاوندی نیز دارد، كار میكند و از این بابت مزد و حقوق دریافت نمیكند، كاركن فامیلی بدون مزد به حساب می آید.
محل كار
جمعیت شاغل 10 ساله و بیشتر ساكن، از نظر وضعیت "محل كار" نسبت به "محل اقامت" در یكی از دو گروه زیر قرار میگیرند:
همین شهر یا آبادی: افرادی كه محل كار آنان در شهر یا آبادی محل سرشماری است.
جای دیگر، شهر یا آبادی: افرادی كه محل كار آنها در نقطه دیگر غیر از شهر یا آبادی محل اقامت (محل سرشماری) است.
زناشویی و باروری
دارای همسر: زنان یا مردانی كه عقد كردهاند (دائم یا موقت)، حتی اگر زندگی مشترك را آغاز نكرده باشند، دارای همسر محسوب میشوند.
بیهمسر به دلیل فوت همسر: زنان یا مردانی كه همسرشان فوت كرده است و تا زمان سرشماری مجدداً ازدواج نكردهاند، بیهمسر به دلیل فوت همسر شناخته میشوند.
بیهمسر به دلیل طلاق: زنان یا مردانی كه از همسر خود به دلیل طلاق جدا شده و تا زمان سرشماری مجدداً ازدواج نكردهاند، بیهمسر به دلیل طلاق تلقی میشوند.
هرگز ازدواج نكرده: زنان یا مردانی كه تا زمان سرشماری همسر اختیار نكردهاند، هرگز ازدواج نكرده شناخته میشوند. زنان یا مردانی كه نامزد شده ولی هنوز عقد نكردهاند، در این گروه قرار میگیرند.
فرزند زنده به دنیا آورده
نوزادی است كه پس از تولــد حداقل یكی از آثار حیات (مانند گریه كردن، دست و پا زدن، نفس كشیدن و ...) در او مشاهده شود، حتی اگر بلافاصله فوت كرده باشد.
فرزند در حال حاضر زنده
تعداد كل فرزندان در حال حاضر زنده برای هر زن حداقل یكبار ازدواج كرده، تعداد فرزندانی است كه از وی متولد شدهاند و در زمان سرشماری زنده هستند، حتی اگر با خانوار مورد سرشماری یا با خانوار دیگری زندگی كنند و یا حاصل از یك ازدواج یا ازدواجهای متعدد باشند.
مسكن
واحد مسكونی
مكانی است كه در زمان سرشماری یك یا چند خانوار در آن سكونت دارد. منظور از مكان، فضا یا محوطهای محصور است كه یك یا چند ورودی به معبر عام (كوچه، خیابان، بازار، میدان و ...) یا به معبر اختصاصی (راهروی مشترك، راه پله مشترك و ...) دارد.
نوع محل سكونت خانوار
واحد مسكونی آپارتمانی: واحد مستقلی از یک آپارتمان است که شامل یک یا چند اتاق، آشپزخانه و سرویس بهداشتی میشود و به طور معمول، ورودی آن به راهرو یا راه پلهی مشترک باز میشود. به عبارت دیگر منظور از آپارتمان، ساختمانی است که دارای بیش از یک واحد مستقل برای سکونت، فعالیت اقتصادی و ... است. در این نوع ساختمان، حیاط، پارکینگ، راهرو، راه پله و ... غیراختصاصی است و به صورت مشترک مورد استفاده قرار میگیرد.
واحد مسکونی غیرآپارتمانی (خانهی معمولی)، به طور مرسوم، بنای یک یا دو طبقهای است که برای سکونت یک خانوار ساخته شده است و ورودی آن غالباً در معبر عمومی قرار دارد و در بیشتر موارد دارای حیاط است.
چادر: منظور از چادر، آن دسته از واحدهای مسكونی است كه از پارچه پشمی، نخی یا مویی، نایلون، برزنت و امثال آن ساخته است و به كمك تیركهای چوبی یا فلزی و طناب برپا میشود.
كپر: مكانهای سكونتی كه از حصیر و گاهی همراه با گل یا خشت ساخته شده است، كپر نامیده میشود.
آلونك، زاغه یا موارد مشابه: خانههایی كه درشهرها و یا اطراف شهرها از سرهمبندی مصالحی نظیر حلبی، نایلون، برزنت و ... ساخته شده است، آلونك محسوب میشود.
محلهایی كه در دیواره گودها یا تپهها كنده شده و در ساختمان آنها مصالح زیادی به كار نرفته است زاغه نامیده میشود. محلهایی مانند غار، تنه درخت و ... در صورتی كه مورد استفاده خانوار برای سكونت باشد در این گروه قرار میگیرد.
سایر: آن دسته از واحدهای مسكونی كه با هیچ یك از انواع فوق مطابقت ندارد مانند خانوارهایی كه در مسافرخانه، هتل، كاروان و غیره زندگی میكنند و اقامتگاه دیگری ندارند در اين گروه قرار ميگيرد.
اتاق
منظور از اتاق، هال و پذيرايي و آشپزخانهي غير اُپن و ...، فضاي محصور و مسقفي است كه حداقل 4 متر مربع مساحت و 2 متر ارتفاع داشته باشد. فضاهايي مانند آشپزخانه اُپن، پاركينگ، حمام، توالت، آبانبار، طويله و كاهداني اتاق محسوب نميشود ولي فضاهايي مانند انباری، صندوقخانه، پستو و مشابه آن که طبق تعریف فوق محصور و مسقف بوده و حداقل 4 متر مربع مساحت و 2 متر ارتفاع دارد اتاق محسوب ميشود.
نحوه تصرف محل سكونت خانوار
در اين سرشماري، اطلاع مربوط به نحوه تصرف محل سكونت خانوار، در قالب طبقهبندي زير گردآوري شده است:
ملكي عرصه و اعيان (زمين و بنا): خانوارهايي كه مالك عرصه و اعيان (زمين و بنا) واحد مسكوني خود هستند همچنين خانوارهايي كه در آپارتمان متعلق به خود زندگي ميكنند معمولاً در عرصه نيز سهيم هستند.
ملكي اعيان (بنا): چنانچه خانواري مالك بناي محل سكونت خود باشد ولي صاحب زمين آن نباشد، نحوه تصرف، ملكي اعيان به حساب ميآيد.
استيجاري: خانوارهايي كه محل سكونت خود را اجاره، رهن يا اجاره همراه با پرداخت وديعه كردهاند اعم از اين كه به صورت نقدي و يا غير نقدي ميپردازند، نحوه تصرف آنها استيجاري منظور ميشود.
در برابر خدمت: خانوارهايي كه محل سكونت خود را در مقابل كار يك يا چند نفر از اعضاي خانوار تصرف كردهاند، حتي اگر مبلغي هم بهطور ماهانه بپردازند، نحوه تصرف آنها در برابر خدمت محسوب ميشود.
رايگان: خانواري كه محل سكونت خود را به طور رايگان در اختيار دارد و در ازاي استفاده از آن، هيچ گونه پرداختي (نقدي يا غير نقدي) انجام نميدهد، در اين گروه طبقهبندي ميشود.
ساير: نحوه تصرف محل سكونت خانواري كه با هيچيك از موارد پنج گانه فوق قابل انطباق نيست، در اين گروه قرار ميگيرد.
مساحت زيربناي واحد مسكوني
منظور از مساحت زيربناي واحد مسكوني، مجموع سطوح ساخته شده مسقف در بناي واحد مسكوني از قبيل اتاق، آشپزخانه، حمام، توالت، انباري، صندوقخانه، پستو و ... است.
در واحدهاي مسكوني آپارتماني منظور از مساحت زيربنا، مساحت زيربناي خالص آپارتمان بدون در نظر گرفتن مشاعات (پاركينگ، پيلوت، راهرو يا راه پله مشترك و ...) است. در اين گونه واحدها فضاهاي مستقل مربوط به آپارتمان، حتي اگر بيرون آن واقع باشد، مانند انباري، در مساحت زيربنا منظور ميشود.
در واحدهاي مسكوني غير آپارتماني، مساحت تمام سطوح ساخته شده شامل راهروها، راه پله، خرپشته و ... در محاسبه مساحت زيربنا منظور ميشود.
در مناطق روستايي، فضاهايي كه در محل سكونت خانوار به منظور فعاليتهای مرتبط با كشاورزی يا نگهداری و پرورش دام و طيور پيشبيني شده است، مانند انبار وسايل كشاورزي، طويله، كاهدانی و ... در مساحت زيربناي واحد مسكوني منظور نميشود.
اسكلت
منظور از اسكلت بناي واحد مسكوني، مجموعه متصل نگهدارنده (پايهها يا ستونها و تيرها و ...) بناي واحد مسكوني است. واحدهاي مسكوني از نظر نوع اسكلت در يكي از سه گروه زير قرار ميگيرند:
اسكلت فلزي: اين نوع اسكلت با تير آهن برپا شده است. در اين شيوه ساخت تيرآهنهاي بهكار رفته به يكديگر متصل شده و اسكلتي يكپارچه را تشكيل داده است كه بار بنا را تحمل ميكند.
بتون آرمه: در اين روش ساخت اسكلت بنا از بتون آرمه (بتون همراه با آرماتور و ميلگرد) ساخته شده است.
ساير: واحدهاي مسكوني كه اسكلت آنها با هيچيك از دو مورد فوق مطابقت ندارند در اين گروه قرار ميگيرند.
مصالح عمده به كار رفته در بناي واحد مسكوني
آن دسته از واحدهاي مسكوني كه از نظر نوع اسكلت در گروه ساير قرار گرفتهاند از نظر نوع مصالح عمده بهكار رفته در ديوارها و سقف در گروههاي زير طبقهبندي ميشوند:
آجر و آهن يا سنگ و آهن
در بناهايي كه با آجر و آهن يا سنگ و آهن ساخته شده است، سقف از تير آهن و آجر يا تيرچه بلوك و ديوارها از آجر يا سنگ است و ديوارها (به جاي ستونهاي آهني در بناهاي داراي اسكلت فلزي) بار ساختمان را تحمل ميكند.
آجر و چوب يا سنگ و چوب
در بناهايي كه با آجر و چوب يا سنگ و چوب ساخته شده است، سقف از تيرچوبي و تخته و آجر و ديوارهاي باربر از آجر يا سنگ است كه در نتيجه از محل اتصال تيرها با ديوارها، سنگيني سقف به ديوارها منتقل ميشود و ديوارها بار بنا را تحمل ميكنند.
بلوك سيماني (با هر نوع سقف)
در اين نوع بناها در ديوارها از بلوك سيماني استفاده شده است. در سقف اين نوع بناها از آهن، تيرچه و بلوك يا از چوب استفاده ميشود.
تمام آجر يا سنگ و آجر
در ديوار و سقف اين بناها به طور عمده از آجر، يا سنگ و آجر به صورت توام استفاده ميشود. شيوه ساخت سقف به صورتی است كه عدم استفاده از تير آهن يا چوب را امكانپذير ميسازد مانند سقف گنبدی.
تمام چوب
در اين نوع بناها كه بيشتر در مناطق با آب و هواي مرطوب رايج است به طور عمده چوب در اشكال مختلف، مصالح عمده بهكار رفته در ساخت بنا را تشكيل ميدهد.
خشت و چوب
مهمترين مصالح ساختماني بهكار رفته در بناهايي كه با خشت و چوب ساخته شدهاند، خشت است. در اين بناها، در سقف از خشت و چوب و در ديوارها از خشت يا خشت و چوب به صورت توأم استفاده ميشود.
خشت و گل
بناهاي خشت و گلي، به طور عمده با خشت ساخته شدهاند و گل به عنوان ملات و نگاهدارنده خشتها بر روي هم در آن بهكار رفته است.
ساير
اگر مصالح عمده به كار رفته در واحد مسكوني با هيچ يك از مصالح مذكور مطابقت نداشته باشد ساير محسوب ميشود.
محل دفع پساب (فاضلاب واحد مسكوني)
شبكه عمومي فاضلاب
پساب تمام يا بخشي از واحدهاي مسكوني به شبكه عمومي جريان مييابد و از آن طريق دفع ميشود. آن دسته از واحدهاي مسكوني كه پساب آنها به شبكه عمومي فاضلاب شهر يا آبادي متصل است و از طريق آن دفع ميشود، در اين گروه قرار ميگيرند.
شبكه اختصاصي
منظور شبكه فاضلاب اختصاصي شهرك، مجتمع و نظاير آن است. اين نوع شبكهها كه ممكن است داراي تصفيهخانه نيز باشند، توسط سازندگان شهرك، مجتمع و ... ايجاد شده و به طور معمول زير نظر شركتهاي آب و فاضلاب نميباشند.
چاه جذبي
تمام يا بخشي از پساب اغلب واحدهاي مسكوني به ويژه در نقاط شهري كشور، از طريق ورود به چاه يا چاههايي كه معمولاً در هنگام احداث ساختمان حفر ميشود و به عنوان چاه جذبي معروف است دفع ميشود.
مخزن ويژه فاضلاب (سپتيك تانك)
در تعدادي از واحدهاي مسكوني نقاط شهري كه به طور معمول در مجموعههاي بلند مرتبه و برجها قرار دارند، پساب از طريق ورود به مخزن ويژهاي كه در ساختمان به همين منظور تعبيه شده و به سپتيك تانك معروف است، دفع ميشود. اين نوع مخزنها به صورت زهكشدار يا بدون زهكش در ساختمان پيشبيني ميشوند و قابل تخليه هستند.
محيط اطراف
در برخي از واحدهاي مسكوني، پساب از واحدهاي مسكوني خارج شده و با ورود به محيط اطراف، در سطح كوچه، خيابان، مسيل، جدولبندي و نهرهاي خيابان، رودخانه، اراضي و مزارع اطراف جاري و به اين ترتيب دفع ميشود.
ساير
شامل مواردي است كه در آنها شيوه دفع پساب با هيچ يك از موارد فوق انطباق ندارد.
واحد مسكوني كه فاقد توالت، آشپزخانه يا پساب آشپزخانه يا پساب ديگري باشد. |